Thứ Hai, 21 tháng 4, 2014

Cuốn phim cuộc đời

 Năm 22 tuổi
 Sáng, vừa thức dậy đã nhận được hai cuộc gọi của anh Thẩm và Danh, thông báo rằng, 30.4 sẽ tổ chức gặp mặt anh em nhập ngũ cùng đợt, vào chiến trường cùng lần tại huyện Lệ Thủy. Anh Thẩm lệnh, năm nào gặp mặt mày cũng không về, năm nay kỷ niệm 40 năm mày nhất định phải về!
Mình á ra, trời đất, đã 40 năm rồi sao?
40 năm, thời gian đủ biến một chàng thanh niên 17 thành ông già 57 tuổi. Nhưng điều đó không đáng kinh ngạc bằng chuyện, vậy là, kể từ khi mình được ra Bắc đi học đến nay, trong 100 người đi cùng đợt (hy sinh 5 người) thì có chừng 80 người mình chưa từng gặp lại.
Mình hỏi anh Thẩm: Năm ngoái tổ chức anh em đi có nhiều không anh? Anh Thẩm giận: Đi hết, không chỉ chồng mà vợ đứa nào cũng đi cả, chỉ thiếu mày!
Há?
Trong 100 đứa vào chiến trường cùng lần năm 1974, anh Thẩm, anh Côn, anh Liền, anh Cáo, anh Đạt lớn tuổi hơn cả. Tôi lúc đó 
nhỏ tuổi nhất, 17.Từ hôm qua, viết xong stt trên fb về chuyện 40 năm, minh cứ bị ám ảnh hoài. Nhất là khi nghe anh Đỗ Quý Doãn, một người anh, người sếp cũ, một đồng đội… khuyên rằng, “Những cuôc gặp thế quý lắm, chú về gặp lại anh em đồng đội kẻo sau càng khó...”
 57 tuổi
                                                                                                          *
Anh Doãn học cùng trường cấp 3 Lệ Thủy nhưng khóa trước mình. Anh sinh năm Giáp Ngọ 1954 nhưng sau khai sinh thành năm 1953 để được đi bộ đội sớm, và vì thế, thay vì năm nay mới về hưu thì anh về hưu từ năm ngoái. 
Anh là chiến sĩ đánh thành cổ Quảng Trị năm 1972. Sau chiến tranh, học truyền hình ở Lomonosov (MGU), trường đại học lớn nhất và được coi là lâu đời nhất của Liên Xô (cũ).
Anh Doãn theo tuổi khai sinh lớn hơn một năm thì năm 36 tuổi đã là tỉnh ủy viên, 37 tuổi là ủy viên thường vụ Tỉnh ủy (hồi đó hầu như là trẻ nhất nước). Anh làm tổng biên tập báo Quảng Bình năm 34 tuổi. Thời trẻ, mình là đứa làm việc nghiêm túc nhưng khá chướng, ít nói nhưng nói thường thiếu khôn ngoan, làm người khác rất khó chịu, thành ra nhiều người ghét. Anh Doãn “biết” mình, không ưu ái quá nhưng cũng không ghét. Nói chung, anh chỉ lấy công việc của người khác làm trọng. Cũng chỉ anh mới có thể bổ nhiệm mình làm Thư ký tòa soạn kiêm trưởng phòng phóng viên từ lúc mình…chưa đảng viên. Thời đó đó là trường hợp duy nhất trong hệ thống báo Đảng: làm thư ký tòa soạn trẻ nhất và...chưa đảng viên. 
Sau này anh làm thứ trưởng, có chuyện gì mình thường điện thoại hỏi anh, mình chỉ hỏi một câu, anh chỉ nói một câu mình hiểu liền, không dây cà dây muống.
Anh cũng là người đặc biệt, bạn bè, người quen có đứa nửa đêm gọi điện thoại tâm tư đủ chuyện, anh vẫn bình thản nghe, khuyên, chưa bao giờ tỏ ra khó chịu.
Nhớ hồi trước, có lần gặp, mình hỏi: “Anh ơi, em giờ coi bộ cũng chững chạc hơn tí, cũng có vẻ được quy hoạch, em định mần lãnh đạo cú chơi, anh thấy sao?”. Ảnh cười: “Mần cũng được nhưng mần mần chi? Mần báo thì mần cho giỏi là được rồi!”.
Hihi, hình như chưa có gì mình không nghe ảnh.
*
Sau này về Thanh Niên, mình làm lính anh Nguyễn Công Khế. Anh Khế cũng tạng người lấy công việc làm trọng. Một lần ảnh nói: “Thịnh nè, tui với ông tưởng chết trong chiến tranh, thế mà sống đến ngày thống nhất, vậy là lãi rồi. Bây giờ sống đến sau giải phóng hàng chục năm, lãi to hung.Vì thế làm được gì làm cho xứng đáng, viết báo thì viết cho hay!”
Tôi thích cách nghĩ đó.
*
Hồi bộ đội, tôi có hai người bạn thân, 3 thằng trông khá giống nhau, thằng Nguyễn Thanh Sinh, đứa bạn cùng xóm (bên trái, ảnh 1). Nó hy sinh khi chưa biết yêu là gì. Đứa bạn thân thứ hai là Thân Trọng Bình (bên phải ảnh 2). Sau chiến tranh Bình về học âm nhạc, nó là đứa học lên cao nhất, thành giảng viên Học viện Âm nhạc Huế rồi mới lấy vợ. Nó cũng đã mất, vì bệnh.
Vậy cuộc đời cũng đã quá ưu ái với mình. Thế mà cuộc sống như dòng xoáy cứ cuốn mỗi người đi, cho đến hôm nay, giật mình, đã 40 năm!
*
Đồng đội- hai từ xưa cũ, hôm nay nhắc lại, cuốn phim cuộc đời cứ thế hiện về, lòng thấy rưng rưng...



Thứ Tư, 16 tháng 4, 2014

"Cháu ơi, mình ngã đâu thì đứng dậy ở đó!"

(Thư gửi cháu N. Trường THCS Chu Văn An (thị trấn Chư Sê, huyện Chư Sê, Gia Lai)
 Bác đã định không nhắc lại chuyện này vì thấy như thế sẽ làm cháu ám ảnh. Nhưng không viết thì nó lại làm bác ám ảnh.
Vậy nên, cháu hãy cùng bác đối diện với sự thật. Đừng sợ. Vì bác từng là thăng ăn cắp, rất nhiều lần, hồi bằng tuổi cháu.
Đó là thời đi chăn trâu, tụi bác, trong đó có nhiều người nay đã là giáo sư, tiến sĩ, nhiều người thành cán bộ cấp cao...thường rất nghịch ngợm, hầu như ngày nào cũng chui vào vườn người khác hái ổi, bẻ mía...Tụi bác tệ hơn, là vì miếng ăn, cháu chỉ vì muốn đọc...Hai điều này dù hành vi khá giống nhau nhưng bản chất khác nhau nhiều.
Cháu hãy nghe bác kể hai câu chuyện sau đây:
*
 Bác Lê Văn Nghĩa, nhà văn, nhà báo nổi tiếng, trong cuốn sách Mùa hè năm Petrus kể: Ông Trương chủ nhà sách số 62 Bonard (sau đó là Lê Lợi) , nhân viên của ông đã bắt nhiều người ăn trộm sách. Nhiều nhất là bọn du thủ du thực sống chung quanh vỉa hè Lê Lợi, khu Cầu Muối vào ăn cắp sách để bán lại cho những hàng bán sách “xôn” ngoài vỉa hè. Với bọn này, ông Trương thẳng tay giao cho cảnh sát vì bọn họ chỉ cần tiền chứ không cần sách. Còn những người là học sinh, sinh viên, thậm chí những trí thức vì một lý do gì đó ăn cắp sách, ông chỉ cho viết một bản cam kết “không ăn cắp sách” để ngăn ngừa họ tái phạm lần thứ hai rồi cho về, bởi họ là những người ăn cắp sách vì cần chữ.
Hôm đó ông phát hiện thằng Mai lấy một quyển. Ông kêu nó vào, bắt viết bản cam kết. Thằng Mai viết xong thì nói: “Dạ, thưa ông, con lỡ dại một lần ông tha cho. Xin đừng báo về trường con...”.
“Lần này tôi tha cho cậu, không báo về trường, lần sau...”.
“Dạ, con xin thề, không có lần sau. Nếu vào nhà sách này con sẽ mua...” - nó láu táu nói vì mừng. “Dạ thưa ông, con đi về”.
Khi nó vừa bước ra cửa, ông Trương gọi nó lại. Nó giật nảy mình. Ông chủ nhà sách đổi ý rồi chăng?
“Dạ, ông kêu con?”.
Ông Trương cầm quyển sách hướng dẫn làm nghệ sĩ đưa cho nó: “Nè, tôi cho cậu quyển sách. Khi nào trở thành tài tử nổi danh nhớ diễn cho tôi xem...”.
*
Bác Đỗ Quý Doãn, nguyên Thứ trưởng Bộ TT- TT nhớ câu chuyện của hơn 50 năm trước. Ông có thằng bạn lúc đó khoảng 10 tuổi vào vườn nhà hàng xóm hái trộm khế. Ông chủ nhà biết nhưng nếu làm nó sợ nó có thể rơi ngã chết nên ông nhẹ nhàng bảo nó hái giùm ông một quả rồi xuống. Nó mừng quá tìm hái quả to và tụt xuống đưa ông. Đến nơi ông nói với nó là từ nay nếu thích khế thì gặp ông để xin vì không người ta tưởng trộm họ đuổi, dễ rơi ngã chết đấy... Thằng cu thoát nạn mừng nhưng cũng xấu hổ lắm nên từ đó ai rũ nó đi hái trộm khế , ổi ... nó đều từ chối.
*
Nhân viên siêu thị Dĩ Yên đã không đối xử với cháu như ông Trương chủ tiệm sách, ông chủ cây khế quê bác Doãn, họ thật đáng trách, nhưng cháu hãy hành xử như thằng Mai hay người bạn trộm khế mà bác Doãn kể. Bác và tụi bạn của bác cũng đã làm như vậy khi vượt qua cái tuổi ham muốn nông nỗi và nghịch ngợm của trẻ con.
Ngã đâu thì đứng dậy ở đó. Cháu đừng sợ xấu hổ với bạn bè. Có ai đó vô tình hay cố ý nhắc lại điều đó, cháu hãy công nhận sự thực, thưa lại thế này: "Đúng là tớ đã định lấy hai quyển sách đó thật, chỉ vì thèm đọc quá, nhưng tớ biết sai rồi, tớ rất hối hận, xin mọi người bỏ qua cho!".  Bác cũng rất muốn cháu đủ can đảm để trình bày với thầy cô cho cháu được nói điều này trong buổi chào cờ, trước mọi người.
Bác tin, khi cháu nói thế rồi thì họ sẽ không nói lại lần sau. Cháu hãy chứng minh bản lĩnh của mình có được từ đọc sách, đừng nghĩ điều gì dại dột.
Bác nghe nói, sau sự việc đó, cháu nhìn thấy sách là hét lên, bảo mẹ đốt đi. Đừng.
Vào một thời điểm thích hợp, bác sẽ gửi cho cháu nhiều sách, trong đó có trọn bộ truyện Trạng Quỳnh. Nhiều người bảo thế là phản cảm nhưng bác nghĩ khác, cháu đừng để nó ám ảnh. Sách không có lỗi. Khi cháu coi sách là kẻ thù thì đó thực sự là thảm họa.
Bác nói "ngã" tức là cháu đã có lỗi, thậm chí là lỗi lớn, nhưng nói "đứng dậy" là nói cách cháu vượt qua và không lặp lại.
*
Bác muốn lên Chư Sê, đưa cháu đến chính siêu thị đó, hai bác cháu chọn mua sách. Khi trả tiền có thể có nhân viên  phát hiện ra và nhìn, cháu hãy nhìn thẳng vào họ và nói, cháu chính là đứa trẻ hôm trước định trộm sách, nhưng nay thì cháu mua, tính tiền cho cháu. Và cháu rút tiền ra trả. Cũng đừng ngoái lại nhìn bác. Bác chỉ đi bên cạnh thôi.
*
Con người sống phải biết tha thứ.
Và cháu này, người lớn cũng cần được tha thứ!
Rất tin ở cháu!
Nguyễn Thế Thịnh