“Chúng ta không phải dạng vừa": I. QUE DIÊM

Mình có nghề tay trái: đi truyền nghề mình đang làm.

Những tiết học, mình thường có vài trò chơi nho nhỏ, trò thì do mình nghĩ ra, trò thì do mình học được từ thầy hoặc bạn học.

Ví như ở môn Kỹ năng báo chí, trò chơi đầu tiên thế này:

Mình cầm một bao diêm, vừa quẹt lần lượt 3 que vừa hướng dẫn: Bây giờ mỗi em quẹt một que, trong thời gian que diêm cháy, phải giới thiệu với mọi người thông tin về mình. Làm sao để khi que diêm cháy xong, người khác có thông tin tốt nhất để có thể liên lạc với em.

Trò này thầy Lars Moeller dạy.

Có lần hướng dẫn xong, mình thấy cả lớp ai nấy đều ngơ ngơ, có vẻ không hiểu, bèn hỏi, các em có biết chơi trò đó làm gì không. Tiếng trả lời đều ran: Dạ khoooông!

Bèn nói: Trò này có hai ý nghĩa, một là, người chơi phải có kỹ năng sống, trong trường hợp này là quẹt cháy que diêm và làm sao để nó cháy lâu nhất; hai là, rèn luyện cách truyền thông tin.

Trong lĩnh vực báo chí, đó là kỹ năng làm sao với một thời lượng có hạn, mình có thể chuyển tải được những thông tin tốt nhất đến người khác. Thông tin nào cần thiết nhất phải nói trước.

Còn tìm cách để que diêm cháy lâu làm gì? Ngoài việc mình truyền được nhiều thông tin nhất cò có ý nói rằng, mình phải viết chặt chẽ và hấp dẫn nhất đến mức có thể, buộc người biên tập không thể cắt gọt được chỗ nào cả và người đọc (người nghe) dù có dài hơi vẫn thấy hấp dẫn…

Mặt hết ngơ.

Nhiều người quẹt diêm không cháy.

Nhiều người vừa thấy cháy đã thả (sợ nóng).

Nhiều người nói liến thoắng đến mức chẳng ai nghe gì.

Nhiều người nói khá mạch lạc nhưng đến hai phần ba que diêm thì thả.

Đến lượt người truyền nghề quẹt. Que diêm cháy và anh ta bắt đầu giới thiệu về mình. Khi que diêm cháy đến 2/3 thì anh ta dùng tay khác cầm đầu mũ que diêm đã cháy (lúc đó đã hết nóng), phần còn lại của que diêm vẫn cháy và anh ta vẫn tiếp tục nói cho đến khi que diêm rụi lửa.

Không biết quẹt que diêm làm sao cho cháy cũng là việc bình thường, vì xét cho cùng nhiều em đâu đã cầm hộp diêm lần nào mà biết. Nhưng khi người truyền nghề cố tình quyẹt 3 que nhưng các em không chịu quan sát để học theo, đó là cái dở. Cái dở của sự đại khái. Kiểu đọc bài chỉ đọc cái tít.

Đến khi thấy người truyền nghề có cách để que diêm cháy toàn thân cũng không thấy ai tỏ ra ngạc nhiên hoặc gật gù về cách làm độc đáo, đó là cái dở thứ hai. Cái dở của những người tỏ ra “biết tuốt”. Cái dở cố hữu của người làm báo (và sẽ làm báo) ở Việt Nam: không bao giờ khen bài của đồng nghiệp.

Thầy Lars Moeller có lần nói với học viên (là giảng viên sau này): Người Việt Nam rất giỏi chê, cái gì cũng tìm ra chỗ để chê. Trong khóa học này, tôi yêu cầu các anh chị phải “phản hồi tích cực”, tức là chỉ khen, tìm ra cái tốt của bạn mà khen. Khen được mới giỏi!

Nhiều khi ngồi độc ẩm trà, nhớ lời thầy, mình lại gật gù một mình: Thầy thật là giỏi!